Định nghĩa
Viêm tụy là một thuật ngữ dùng để mô tả tình trạng
viêm ở tuyến tụy. Tụy tạng là một tuyến phẳng dài ngồi giấu mình phía sau dạ dày
ở vùng bụng trên. Tuyến tụy sản xuất các enzym giúp tiêu hóa và kích thích tố
giúp điều chỉnh quá trình chuyển hóa đường của cơ thể (glucose).
Viêm tụy có thể xảy ra như viêm tụy cấp tính - có
nghĩa là nó xuất hiện đột ngột và kéo dài trong nhiều ngày. Hoặc viêm tụy có thể
xảy ra như viêm tụy mãn tính, trong đó mô tả viêm tụy xảy ra trong nhiều năm.
Trường hợp viêm tụy nhẹ có thể tự khỏi không cần điều
trị, nhưng trường hợp nặng có thể gây ra các biến chứng đe dọa tính mạng.
Các triệu chứng
Các dấu hiệu và triệu chứng của viêm tụy có thể thay
đổi tùy thuộc vào loại trải nghiệm.
Viêm tụy cấp
Đau bụng trên.
Đau bụng lan ra sau lưng.
Đau bụng cảm thấy tồi tệ hơn sau khi ăn.
Đau bụng nhẹ đi phần nào khi nghiêng về phía trước
hoặc uốn cong người.
Buồn nôn.
Ói mửa.
Đau bụng khi chạm vào.
Viêm tụy mãn tính
Đau bụng trên.
Rối loạn tiêu hóa.
Giảm cân mà không chủ ý.
Phân mỡ.
Thực hiện cuộc hẹn với bác sĩ nếu có đau bụng dai dẳng.
Tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức nếu đau bụng rất nghiêm trọng mà không
thể ngồi yên hoặc tìm một vị trí làm cho thoải mái hơn.
Nguyên nhân
Điều gì xảy ra trong viêm tụy
Viêm tụy xảy ra khi men tiêu hoá sản xuất trong tuyến
tụy trở nên kích hoạt quá sớm.
Trong quá trình tiêu hóa bình thường, các enzym tuyến
tụy bất hoạt di chuyển qua các ống dẫn ở tuyến tụy và đi xuống ruột non, nơi các
enzym trở thành kích hoạt và giúp tiêu hóa. Trong viêm tụy, các enzym trở thành
kích hoạt trong khi vẫn còn trong tuyến tụy. Điều này, các enzym gây kích thích
các tế bào tuyến tụy, gây viêm và các dấu hiệu và triệu chứng liên quan với viêm
tụy.
Với những cơn lặp đi lặp lại của viêm tụy cấp, thiệt
hại cho tuyến tụy có thể xảy ra và dẫn đến viêm tụy mãn tính. Mô sẹo có thể hình
thành trong tuyến tụy, gây mất chức năng. Tuyến tụy hoạt động kém có thể gây ra
vấn đề tiêu hóa và bệnh tiểu đường.
Viêm tụy có nhiều nguyên nhân
Một số nguyên nhân đã được xác định gây viêm tụy cấp
tính và viêm tụy mãn tính, bao gồm:
Nghiện rượu.
Sỏi mật.
Phẫu thuật ổ bụng.
Một số thuốc.
Hút thuốc lá.
Xơ nang.
Nội soi ngược dòng (ERCP), được sử dụng để điều trị
sỏi mật.
Lịch sử gia đình viêm tụy.
Mức canxi cao trong máu.
Mức hormone tuyến cận giáp cao trong máu.
Chất béo trung tính cao trong máu (tăng triglyceride
máu).
Nhiễm trùng.
Vết thương ở bụng.
Ung thư tuyến tụy.
Loét.
Các biến chứng
Viêm tụy có thể gây biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:
Vấn đề hơi thở. Viêm tụy cấp có thể gây ra những
thay đổi hóa học trong cơ thể có ảnh hưởng đến chức năng phổi, làm mức oxy
trong máu giảm xuống mức thấp nguy hiểm.
Bệnh tiểu đường. Tổn thương tế bào sản xuất insulin ở
tuyến tụy do viêm tụy mãn tính có thể dẫn đến bệnh tiểu đường, bệnh ảnh hưởng đến
cách thức cơ thể sử dụng đường trong máu.
Nhiễm trùng. Viêm tụy cấp có thể làm cho tuyến tụy dễ
bị nhiễm vi khuẩn và nhiễm trùng. Tụy nhiễm khuẩn là rất nghiêm trọng và cần điều
trị chuyên sâu, chẳng hạn như phẫu thuật để loại bỏ các mô bị nhiễm bệnh.
Suy thận. Viêm tụy cấp có thể gây suy thận, có thể được
điều trị bằng chạy thận nếu suy thận nặng và dai dẳng.
Suy dinh dưỡng. Cả hai viêm tụy cấp và mãn tính có
thể gây ra tuyến tụy sản xuất các enzyme cần thiết ít hơn để phá vỡ thực phẩm và
quá trình dinh dưỡng. Điều này có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và giảm cân, mặc dù
có thể ăn các loại thực phẩm giống nhau hoặc cùng số lượng thực phẩm.
Ung thư tuyến tụy. Viêm tuyến tụy gây ra bởi viêm tụy
mãn tính là một yếu tố nguy cơ phát triển ung thư tuyến tụy.
U giả nang (Pseudocyst). Viêm tụy cấp có thể gây ra
dịch và túi mô tổn thương giống như u nang trong tuyến tụy. Nang lớn vỡ có thể
gây ra các biến chứng như chảy máu và nhiễm trùng.
Kiểm tra và chẩn đoán
Các xét nghiệm và thủ tục được sử dụng để chẩn đoán
viêm tụy bao gồm:
Xét nghiệm máu.
Xét nghiệm phân.
Vi tính cắt lớp (CT scan).
Siêu âm bụng.
Siêu âm nội soi.
Chụp cộng hưởng từ (MRI).
Bác sĩ có thể khuyên nên xét nghiệm khác tùy thuộc vào
tình hình cụ thể.
Phương pháp điều trị và thuốc
Viêm tụy thường đòi hỏi phải nhập viện. Khi tình trạng
ổn định trong bệnh viện và viêm tuyến tụy được kiểm soát, bác sĩ có thể điều trị
các nguyên nhân cơ bản của viêm tụy.
Nhập viện để ổn định viêm tụy
Nếu gặp viêm tụy, có thể đến bệnh viện để chăm sóc.
Phương pháp điều trị ban đầu để giúp kiểm soát tình trạng viêm ở tuyến tụy và làm
cho thoải mái hơn có thể bao gồm:
Tuyến tụy nghỉ ngơi. Sẽ dừng lại ăn uống cho một vài
ngày trong bệnh viện để cho tuyến tụy có cơ hội để hồi phục. Khi viêm tuyến tụy
được kiểm soát, có thể bắt đầu uống các chất lỏng và ăn thức ăn nhạt. Với thời
gian này, có thể quay trở lại chế độ ăn uống bình thường.
Thuốc giảm đau. Viêm tụy có thể gây ra đau nặng. Nhóm
chăm sóc sức khỏe sẽ cho thuốc để giúp kiểm soát cơn đau.
Nuôi dưỡng tĩnh mạch (IV). Khi không ăn uống để sửa
chữa tuyến tụy, có thể bị mất nước. Vì lý do này, sẽ nhận thêm dịch qua tĩnh mạch
ở cánh tay trong thời gian ở bệnh viện.
Ở lại trong bệnh viện bao lâu sẽ phụ thuộc vào tình
hình cụ thể. Một số người sẽ phục hồi nhanh chóng và những người khác có thể phát
triển các biến chứng có yêu cầu ở bệnh viện lâu hơn.
Điều trị các nguyên nhân viêm tụy
Khi viêm tụy được kiểm soát, nhóm chăm sóc sức khỏe
có thể điều trị các nguyên nhân cơ bản của viêm tụy. Điều trị sẽ tùy thuộc vào
nguyên nhân của viêm tụy, nhưng các ví dụ của việc điều trị có thể bao gồm:
Thủ tục để loại bỏ các vật cản đường mật. Viêm tụy
do bị chặn hay thu hẹp ống mật có thể yêu cầu thủ tục mở hoặc mở rộng ống mật.
Thủ thuật được gọi là nội soi ngược dòng (ERCP) sử dụng ống dài với máy ảnh để
kiểm tra tuyến tụy và đường mật. Ống được chuyển xuống cổ họng, và máy ảnh gửi
hình ảnh của hệ thống tiêu hóa để theo dõi. ERCP có thể trợ giúp trong chẩn đoán
các vấn đề ống mật và sửa chữa.
Phẫu thuật túi mật. Nếu sỏi mật gây viêm tụy, bác sĩ
có thể đề nghị phẫu thuật cắt bỏ túi mật.
Phẫu thuật tụy. Phẫu thuật có thể là cần thiết để
thoát dịch từ tuyến tụy hoặc loại bỏ mô bệnh.
Điều trị nghiện rượu. Uống nhiều rượu mỗi ngày trong
nhiều năm có thể gây viêm tụy. Nếu điều này là nguyên nhân của viêm tụy, bác sĩ
có thể đề nghị chương trình điều trị cho người nghiện rượu. Tiếp tục uống có thể
gây viêm tụy và dẫn đến biến chứng nghiêm trọng.
Phương pháp điều trị bổ xung cho viêm tụy mãn tính
Viêm tụy mãn tính có thể yêu cầu xử lý bổ sung, tùy
thuộc vào tình hình. Phương pháp điều trị khác đối với viêm tụy mãn tính có thể
bao gồm:
Quản lý đau. Viêm tuỵ mãn có thể gây ra đau bụng dai
dẳng. Bác sĩ có thể khuyên nên dùng thuốc để kiểm soát cơn đau và có thể giới
thiệu đến chuyên gia đau. Đau nặng có thể thuyên giảm bằng phẫu thuật để chặn các
dây thần kinh gửi tín hiệu đau từ tuyến tụy để não.
Các enzyme để cải thiện tiêu hóa. Bổ sung enzyme tụy
có thể giúp phân hủy và quá trình dinh dưỡng của các loại thực phẩm ăn. Enzym tụy
được lấy ở dùng viên nén mỗi bữa ăn.
Thay đổi chế độ ăn uống. Bác sĩ có thể giới thiệu đến
một chuyên viên dinh dưỡng có thể giúp lập kế hoạch bữa ăn ít chất béo có nhiều
chất dinh dưỡng.
Phong cách sống và biện pháp khắc phục
Khi rời bệnh viện, có thể thực hiện các bước để viêm
tụy tiếp tục phục hồi, chẳng hạn như:
Ngừng uống rượu. Nếu không thể tự dừng lại uống rượu,
hãy hỏi bác sĩ để được giúp đỡ. Bác sĩ có thể giới thiệu đến các chương trình địa
phương để giúp ngừng uống.
Ngừng hút thuốc. Nếu hút thuốc, bỏ thuốc lá. Nếu không
hút thuốc, không bắt đầu. Nếu không thể tự bỏ, hãy hỏi bác sĩ để được giúp đỡ.
Thuốc và tư vấn có thể giúp bỏ thuốc.
Chọn chế độ ăn ít chất béo. Chọn chế độ ăn uống nhấn
mạnh trái cây tươi và rau quả, ngũ cốc, protein nạc và giới hạn chất béo.
Uống nhiều nước hơn. Viêm tụy có thể gây mất nước, vì
vậy nhớ uống nhiều nước hơn.
Thay thế thuốc
Phương pháp điều trị thay thế không thể chữa trị viêm
tụy, nhưng một số liệu pháp thay thế có thể giúp đối phó với các cơn đau do viêm
tụy. Những người bị viêm tụy mãn tính có thể bị đau liên tục mà không dễ dàng
kiểm soát bằng thuốc. Sử dụng liệu pháp y học bổ sung và thay thế cùng với thuốc
theo chỉ định của bác sĩ có thể giúp cảm thấy kiểm soát được cơn đau.
