Định
nghĩa
Trong cơn hen, các cơ xung quanh đường hô hấp trở nên
phù nề và viêm, gây ra thu hẹp ống phế quản. Có thể ho, thở khò khè và khó thở.
Cơn hen có thể ở trẻ vị thành niên, với các triệu chứng mà điều trị tại nhà có
thể cải thiện tốt nhanh chóng, hoặc nó có thể nghiêm trọng hơn. Một cơn hen nặng
mà không cải thiện với điều trị tại nhà có thể trở thành một trường hợp khẩn cấp
đe dọa tính mạng.
Chìa khóa để ngăn chặn một cơn hen là chẩn đoán và điều
trị cơn hen sớm. Thực hiện theo các kế hoạch điều trị đã làm việc với bác sĩ
trước. Kế hoạch này nên bao gồm những việc cần làm khi bệnh hen bắt đầu trở nặng,
và để đối phó với cơn hen tiến triển.
Các
triệu chứng
Hơi thở hụt nghiêm trọng, đau hoặc đau thắt ngực và
ho hoặc thở khò khè.
Lưu lượng đỉnh thở thấp (PEF), nếu sử dụng máy đo
lưu lượng đỉnh.
Sử dụng cứu trợ nhanh bằng thuốc ống là không đủ để
kiềm chế các triệu chứng xấu đi.
Các dấu hiệu và triệu chứng của cơn hen khác nhau từ
người này sang người khác. Làm việc với bác sĩ để xác định dấu hiệu cụ thể và
triệu chứng của bệnh hen xấu đi và phải làm gì khi chúng xảy ra. Nếu các triệu
chứng hen tiếp tục xuất hiện thậm chí tồi tệ hơn sau khi dùng thuốc như bác sĩ
chỉ dẫn, có thể cần đến phòng cấp cứu. Bác sĩ có thể giúp tìm hiểu chẩn đoán một
trường hợp cơn hen khẩn cấp, do đó sẽ biết khi nào cần có sự giúp đỡ.
Nếu bệnh hen rõ ràng, ngay lập tức làm theo các bước
điều trị và bác sĩ chỉ định làm trước khi ghi thành văn bản. Nếu các triệu chứng
và lưu lượng đỉnh thở (PEF) được cải thiện, điều trị đó có thể là cần thiết. Nếu
các triệu chứng không cải thiện khi điều trị tại nhà, cần phải tìm kiếm sự chăm
sóc khẩn cấp.
Khi các triệu chứng hen bùng lên, hãy làm theo các
hướng dẫn trong đơn để sử dụng, hành động cấp cứu nhanh chóng. Nếu sử dụng đo
lưu lượng đỉnh cao để theo dõi bệnh hen, cách đọc khác nhau, PEF 50-79 phần trăm
mức tốt nhất là một dấu hiệu cần hành động nhanh với thuốc theo quy định của bác
sĩ.
Hen có thể thay đổi theo thời gian, do đó cần điều
chỉnh định kỳ kế hoạch điều trị, để giữ cho các triệu chứng hàng ngày dưới sự
kiểm soát. Nếu bệnh hen không được kiểm soát tốt, nó làm tăng nguy cơ cơn hen
trong tương lai. Viêm phổi kéo dài có nghĩa là bệnh hen có thể bùng lên bất cứ
lúc nào.
Nếu lên cơn hen thường xuyên, lưu lượng đỉnh thấp hoặc
các dấu hiệu bệnh hen không được kiểm soát tốt, gặp bác sĩ.
Tìm
kiếm sự chăm sóc y tế ngay nếu có dấu hiệu của một cơn hen nghiêm trọng, trong đó
bao gồm:
Khó thở hoặc thở khò khè nặng, đặc biệt là vào ban đêm
hoặc vào sáng sớm.
Không có khả năng nói được nhiều hơn các cụm từ ngắn
do khó thở.
Cơ ngực co để thở.
Lưu lượng đỉnh thấp khi sử dụng máy đo lưu lượng đỉnh.
Nguyên
nhân
Một hệ thống miễn dịch quá nhạy cảm làm cho đường thở
(ống phế quản) bị viêm và sưng lên khi tiếp xúc với một số kích hoạt. Hen được
gây nên khác nhau từ người này sang người khác. Thường gây cơn hen bao gồm:
Phấn hoa, vật nuôi, nấm mốc và bụi ve.
Nhiễm trùng đường hô hấp trên.
Khói thuốc lá.
Tập thể dục.
Hít không khí lạnh, không khí khô.
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD).
Đối với nhiều người, các triệu chứng hen nặng hơn với
một nhiễm trùng đường hô hấp như cảm lạnh. Một số người bị lên cơn được gây ra
bởi một cái gì đó trong môi trường công việc của họ. Đôi khi, cơn hen xảy ra mà
không có nguyên nhân rõ ràng.
Yếu
tố nguy cơ
Bất cứ ai bị hen có nguy cơ lên một cơn hen.
Có thể có nguy cơ gia tăng của cơn hen nghiêm trọng
nếu:
Đã có cơn hen nghiêm trọng trong quá khứ.
Đã được nhập viện hoặc phải đi đến phòng cấp cứu cho
bệnh hen.
Sử dụng nhiều hơn hai lần thuốc hít giảm nhanh triệu
chứng/một tháng.
Các cơn hen có xu hướng đột ngột với triệu chứng xấu
trước khi nhận thấy tiền triệu.
Có vấn đề sức khỏe kinh niên khác, chẳng hạn như viêm
xoang hoặc polip mũi.
Các
biến chứng
Cơn hen có thể nghiêm trọng. Có thể làm gián đoạn hoạt
động hàng ngày như ngủ, học, làm việc và tập thể dục, gây ra một tác động đáng
kể đến chất lượng sống và có thể phá vỡ cuộc sống của những người xung quanh.
Cơn hen nghiêm trọng có nghĩa là có lẽ phải đi đến
phòng cấp cứu, có thể căng thẳng và tốn kém.
Một cơn hen rất nặng có thể dẫn đến ngừng hô hấp và
tử vong.
Những chuẩn bị cho việc khám bệnh
Làm việc với bác sĩ để tạo ra một kế hoạch. Kế hoạch
này nên thảo luận điều trị cơn hen.
Hãy lưu kết quả lưu lượng đỉnh và tất cả các thuốc.
Hãy chuẩn bị để thảo luận về các triệu chứng, và những
lo lắng. Thông thường, thay đổi định kỳ trong điều trị là cần thiết để giữ cho
bệnh hen được kiểm soát và ngăn ngừa cơn hen.
Hãy chuẩn bị để chứng minh cách sử dụng ống thuốc (xịt).
Sử dụng không đúng cách có thể làm giảm hiệu quả của thuốc.
Thời gian với bác sĩ là có hạn, nên chuẩn bị một
danh sách các câu hỏi sẽ giúp tận dụng tối đa thời gian với nhau. Một số câu hỏi
tốt yêu cầu bác sĩ bao gồm:
Các bước cần làm để giữ cho bệnh hen dưới sự kiểm soát?
Thuốc hoặc kế hoạch điều trị cần phải được thay đổi?
Các dấu hiệu của cơn hen sắp xảy ra là gì?
Khi các dấu hiệu và triệu chứng cơn hen nặng hơn, những
gì tôi cần phải làm để ngăn chặn?
Các bước cần phải thực hiện để ngăn chặn cơn hen
trong tương lai?
Khi nào cần phải đi đến phòng cấp cứu hoặc tìm kiếm
sự điều trị khẩn cấp?
Đang gặp ợ nóng nhiều hơn. Những gì tôi có thể làm để
ngăn chặn điều này?
Có cần chích ngừa cúm không?
Biện pháp gì có thể thực hiện trong mùa lạnh và cúm?
Ngoài những câu hỏi đã chuẩn bị sẵn sàng để yêu cầu
bác sĩ, đừng ngần ngại đặt câu hỏi bất kỳ mà không hiểu điều gì đó.
Các
xét nghiệm và chẩn đoán
Đối với người lớn và trẻ em trên năm tuổi, thử nghiệm
chức năng phổi được sử dụng để kiểm tra. Chức năng phổi nghèo nàn là một dấu hiệu
cho thấy bệnh hen không được kiểm soát tốt. Trong một số trường hợp, các xét
nghiệm chức năng phổi được sử dụng trong trường hợp khẩn cấp để giúp kiểm tra mức
độ nghiêm trọng của cơn hen hoặc điều trị như thế nào.
Xét
nghiệm chức năng phổi bao gồm
Lưu lượng đỉnh. Cũng có thể sử dụng đo lưu lượng đỉnh
ở nhà để theo dõi chức năng phổi. Các kết quả của thử nghiệm này được gọi là
lưu lượng đỉnh (PEF). Một bài kiểm tra lưu lượng đỉnh được thực hiện bằng cách
thổi vào một ống mạnh và nhanh như có thể với một hơi thở.
Đo phế dung (spirometry). Trong spirometry, hít thở
sâu và thở ra mạnh vào một ống nối với một máy được gọi là phế dung kế. Đo lường
spirometry phổ biến là khối lượng buộc phải thở, mà có thể hít thở không khí
bao nhiêu trong một giây. Các kết quả của thử nghiệm này được gọi là FEV.
Spirometry cũng có thể đo được bao nhiêu không khí phổi có thể giữ và tỷ lệ có
thể hít vào và thở ra.
Đo nitric oxide. Một xét nghiệm chẩn đoán mới hơn, đo
lượng khí oxit nitric có trong hơi thở. Oxit nitric cao cho biết tình trạng viêm
của các ống phế quản. Để làm kiểm tra này, thở ra từ từ vào một cái loa gắn liền
với một thiết bị đo lường điện tử. Thiết bị này được gắn với một máy tính với một
màn hình hiển thị các kết quả thử nghiệm.
Định lượng ô xy động mạch. Thử nghiệm này được sử dụng
trong cơn hen nặng. Đo lượng ôxy trong máu thông qua móng tay và chỉ mất vài giây.
Phương
pháp điều trị và thuốc
Nếu gặp cơn hen, theo các bước trong kế hoạch đã làm
việc với bác sĩ. Nếu các triệu chứng không cải thiện, tìm kiếm sự chăm sóc y tế
ngay lập tức. Bước điều trị để ngăn chặn cơn hen thường bao gồm việc dử dụng 2
- 6 ống albuterol, sử dụng thuốc tác dụng nhanh vài phút. Nói chung, thuốc dùng
ít hơn cho trẻ em và người lớn với các triệu chứng ít nghiêm trọng.
Nếu sử dụng đo lưu lượng đỉnh để theo dõi bệnh hen,
cách đọc khác nhau, lưu lượng đỉnh thở 50 - 79 phần trăm tốt nhất là một dấu hiệu
cần sử dụng albuterol hoặc thuốc hít tác dụng nhanh. Thường xuyên kiểm tra lưu
lượng đỉnh là quan trọng, bởi vì chức năng phổi có thể giảm trước khi nhận thấy
bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng bệnh hen xấu đi.
Thuốc ống HFA: Một thay đổi gần đây: Các
chlorofluorocarbon (CFC) trong ống thuốc tác dụng nhanh đã được thay thế bằng ống
thuốc được gọi là hydrofluoroalkane (HFA). Không giống như các thuốc hít CFC,
HFA không gây hại môi trường. Phun từ ống thuốc mới có thể có hương vị khác
nhau. Mặc dù phun từ ống thuốc HFA có thể không có vẻ mạnh, vẫn nhận được toàn
bộ liều thuốc.
Điều
trị khẩn cấp. Nếu đi đến phòng cấp cứu vì cơn hen, cần thuốc để kiểm soát ngay
lập tức. Đây có thể bao gồm:
Chủ vận beta, như albuterol. Các loại thuốc này là
thuốc giống như những thuốc tác dụng nhanh. Có thể cần phải sử dụng máy được gọi
là nebulizer, tạo thuốc thành sương mù có thể hít sâu vào phổi.
Corticosteroid uống. Các loại thuốc này giúp giảm viêm
phổi và kiểm soát các triệu chứng hen Đối với cơn hen nhiều hơn, nặng,
corticosteroid có thể được tiêm.
Ipratropium (Atrovent). Ipratropium đôi khi được sử
dụng như một thuốc giãn phế quản để điều trị cơn hen nghiêm trọng, đặc biệt là
nếu albuterol không hoàn toàn hiệu quả.
Đặt ống thở, thông khí cơ học và oxy. Nếu cơn hen đe
dọa tính mạng, bác sĩ có thể đặt một ống thở vào cổ họng vào đường hô hấp trên.
Sử dụng máy bơm dưỡng khí vào phổi sẽ giúp thở trong khi bác sĩ cho thuốc để kiểm
soát bệnh hen.
Sau khi các triệu chứng hen tốt hơn, bác sĩ có thể
cho ở lại trong khoa cấp cứu cho một vài giờ hoặc lâu hơn để đảm bảo không lên
cơn hen nữa. Khi bác sĩ cảm thấy bệnh hen được kiểm soát đủ, có thể về nhà. Bác
sĩ sẽ hướng dẫn phải làm gì nếu có cơn hen.
Nếu các triệu chứng hen không cải thiện sau khi điều
trị cấp cứu, bác sĩ có thể chỉ định đến bệnh viện và cung cấp thuốc mỗi giờ hoặc
mỗi vài giờ. Nếu có các triệu chứng hen nghiêm trọng, có thể cần phải thở oxy qua
mặt nạ. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, cơn hen dai dẳng đòi hỏi ở lại để
được chăm sóc đặc biệt (ICU).
Phong
cách sống và biện pháp khắc phục
Tất cả các cơn hen cần điều trị với thuốc cấp cứu hít
như albuterol. Một trong những bước quan trọng trong việc ngăn ngừa cơn hen là
tránh kích hoạt.
Nếu các cơn hen dường như do bên ngoài gây ra, bác
sĩ có thể giúp tìm hiểu để giảm thiểu tiếp xúc với nó. Xét nghiệm dị ứng có thể
giúp xác định nguyên nhân gây ra dị ứng.
Rửa tay thường xuyên có thể giúp giảm nguy cơ nhiễm
virus lạnh.
Nếu bệnh khởi phát lên khi tập thể dục trong lạnh, có
thể dùng mặt nạ hoặc khăn cho đến khi ấm lên.
Phòng
chống
Cách tốt nhất để tránh cơn hen là đảm bảo bệnh được
kiểm soát đầu tiên. Điều này có nghĩa là theo dõi các triệu chứng và điều chỉnh
thuốc men.
Trong khi không thể loại trừ nguy cơ một cơn hen, ít
có khả năng kiểm soát bệnh. Đi khám bác sĩ nếu đang theo kế hoạch điều trị,
nhưng vẫn có các triệu chứng thường xuyên hoặc khó chịu hoặc lưu lượng đỉnh thấp.
Đây là một dấu hiệu cho thấy bệnh không được kiểm soát tốt, và cần phải làm việc
với bác sĩ để thay đổi điều trị.
Nếu các triệu chứng hen bùng lên khi có cảm lạnh hoặc
cúm, các bước để tránh cơn hen bằng cách xem chức năng phổi và các triệu chứng
và điều chỉnh điều trị có khi cần thiết. Hãy chắc chắn giảm tiếp xúc với chất gây
dị ứng.
Khi trong thời tiết lạnh, phải đeo khẩu trang.
Theo điều trị
